Groin Lymph Node Swollen ไข่ดัน คืออะไร
ไข่ดัน คือ อาการของต่อมน้ำเหลืองบริเวณขาหนีบบวม ซึ่งต่อมน้ำเหลือโดยทั่วไปจะมีลักษณะเป็นต่อมเล็กๆ อาศัยอยู่ตามส่วนต่างๆของร่างกาย โดยเฉพาะบริเวณศีรษะ ลำคอ รักแร้ และขาหนีบ ต่อมน้ำเหลืองมีหน้าที่สำคัญในระบบภูมิคุ้มกันของร่างกาย ดักจับแบคทีเรียไวรัส และสิ่งมีชีวิตอื่นๆที่จะมารุกรานร่างกาย โดยมีเซลล์เม็ดเลือดขาวคอยเป็นตัวทำลายผู้รุกรานอยู่ภายในต่อมน้ำเหลือง ซึ่งต่อมน้ำเหลืองที่ขาหนีบมีชื่อเรียกภาษาอังกฤษอีกอย่างหนึ่งว่า Femeral/Inguinal lymph node ปกติต่อมน้ำเหลืองบริเวณขาหนีบจะไม่สามารถมองเห็นหรือสัมผัสได้ หากไม่เกิดอาการปวด หรือบวม ซึ่งเป็นอาการแสดงของการอักเสบ ติดเชื้อภายในร่างกาย
สาเหตุของต่อมน้ำเหลืองบวม
เมื่อมีการอักเสบ ติดเชื้อ เกิดขึ้นภายในร่างกาย ต่อมน้ำเหลืองบริเวณที่เกิดการติดเชื้อจะเกิดอาการปวด บวม แดง เพื่อส่งสัญญาณแก่ร่างกายว่ามีการอักเสบติดเชื้อบริเวณนี้ เช่น หากเป็นต่อมน้ำเหลืองที่ลำคอ ก็อาจเป็นอาการของ หวัด หรือไข้หวัด หากเป็นที่ต่อมน้ำเหลืองที่ขาหนีบ ก็อาจจะเกิดการอักเสบที่อวัยวะเพศ หรืออวัยวะส่วนล่างของร่างกายได้ อีกกรณีหากเกิดอาการบวมของต่อมน้ำเหลืองทั่วร่างกาย อาจสงสัยได้ว่า เกิดการอักเสบที่แพร่กระจายไปทั่งร่างกาย หรือระบบภูมิคุ้มกันบกพร่องได้ เช่น โรครูมาตอยด์ HIV โรคหัด โรคอีสุกอีใส
สาเหตุของไข่ดัน
1. การเกิดจากการอักเสบหรือเป็นแผลที่อวัยวะส่วนล่าง
– เซลล์เนื้อเยื่ออักเสบ (Cellulitis) คือการติดเชื้อที่ผิวหนังชนิดหนึ่ง มักเกิดในชั้นหนังแท้ และชั้นไขมัน หากเกิดที่ผิวหนังบริเวณขาหรือเท้า ก็นำไปสู่อาการปวดไข่ดันได้
– การบาดเจ็บที่เท้า (Foot injury) เท้าเป็นอวัยวะที่สัมผัสสิ่งสกปรกทุกวัน หากมีแผลเปิดก็เป็นช่องทางให้เชื้อโรคเข้าสู่ร่างกายได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้ป่วยเบาหวานและระบบประสาทส่วนปลายเสื่อม ทำให้เท้ารับสัมผัสได้ลดลง เสี่ยงต่อการบาดเจ็บได้ จึงควรมั่นสำรวจเท้าและสวมรองเท้าทุกครั้งที่ออกนอกบ้าน
– โรคน้ำกัดเท้า (Athlete’s foot) หรือเกลื้อน เกิดจากการติดเชื้อรา สาเหตุมาจากการเดินเท้าเปล่าลุยน้ำในที่สาธารณะ มักมีอาการแสบ,คัน หรือมีตุ่มใส่บริเวณง้ามนิ้วเท้า แม้เป็นสาเหตุที่นำไปสู่การเกิดไข่ดันได้น้อยแต่ก็ไม่ควรละเลย
– โรคแมวข่วน (Cat scratch disease) เกิดจากเชื้อแบคทีเรียจากเล็บของแมว เมื่อข่วนโดนผิวหนังจึงเกิดเป็นแผลและเชื้อดังกล่าวเข้าสู่ร่างกาย หากเป็นบริเวณขาหรือเท้าก็ทำให้เกิดไข่ดันได้
2. การติดเชื้อบริเวณอวัยวะเพศ
– การติดเชื้อทางเพศสัมพันธ์ (Sexually Transmitted Infection:STI) เมื่อใดที่มีการรับเชื้อจากคู่นอน เช่น HIV, ซิฟิลิส, เริม, หนองใน ก็เป็นสาเหตุนำสู่อาการปวดไข่ดันได้ แม้หลายครั้งผู้ติดเชื้อทางเพศสัมพันธ์จะไม่แสดงอาการ เพื่อความแน่ใจควรเข้ารับการตรวจเพื่อหาเชื้อต่อไป
– สังคัง (Jock itch) หรือกราก คือการติดเชื้อราที่ผิวหนังบริเวณอวัยวะเพศ โดยเฉพาะเพศชาย มักมีอาการคัน รุนแรงอาจมีผื่นรูปวงแหวนบริเวณขาหนีบ ก้น และภายในอวัยวะเพศ รวมไปถึงการบวมของไข่ดัน ซึ่งรักษาให้หายได้โดยการทายาที่มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อราบริเวณดังกล่าว
– การติดเชื้อ Candida บริเวณช่องคลอด หรือองคชาต มักมีอาการปวดแสบเวลาปัสสาวะ, คัน, อวัยวะเพศมีกลิ่นหรือมีสารคักหลั่งสีขาวไหลออกมา ซึ่งควรไปพบแพทย์เพื่อวินิจฉัยก่อนการรักษา
3. การติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ (Urinary tract infections) เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย ที่มีสาเหตุไม่ว่าจะเกิดจากการกลั้นปัสสาวะ, สุขอนามัยเวลาเข้าห้องน้ำ หรือการปนเปื้อนเชื้อจากอุจจาระเข้าสู่ทางเดินปัสสาวะ ทำให้เกิดการอักเสบของต่อมน้ำเหลืองที่ขาหนีบได้
4. โรคมะเร็ง (Cancer) แม้จะเป็นสาเหตุที่พบได้น้อย แต่ก็ไม่ควรละเลย เช่น มะเร็งรังไข่, มะเร็งมดลูก, มะเร็งอัญฑะ, มะเร็งเมลาโนม่า(หากเกิดที่ผิวหนังส่วนล่างของร่างกาย)
อาการไข่ดัน
ระบบน้ำเหลืองในร่างกาย มีการเชื่อมต่อกันเป็นเครือข่ายระหว่างอวัยวะต่าง ๆ หลอดเลือดและต่อมน้ำเหลืองซึ่งจะอยู่เป็นกลุ่มกระจายอยู่ทั่วร่างกาย บริเวณที่ต่อมน้ำเหลืองบวมบ่อย ได้แก่ คอ ศีรษะ รักแร้ รวมไปถึงบริเวณขาหนีบหรือที่เรียกว่าไข่ดัน ซึ่งอาจทำให้เกิดอาการต่าง ๆ เช่น
– คลำได้ก้อนที่ขาหนีบ อาจมีขนาดแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับความรุนแรงของการอักเสบ
– มีอาการกดเจ็บและปวดที่ต่อมน้ำเหลืองบริเวณขาหนีบ
– ผิวหนังบริเวณที่บวมอาจไม่มีความเปลี่ยนแปลง แต่บางรายผิวหนังบริเวณดังกล่าวอาจเปลี่ยนเป็นสีแดงหรือม่วง
– บางรายพบว่าบริเวณที่บวมอาจเกิดเป็นแผลเปื่อย หรือแผลแตก
เมื่อไหร่ที่ควรพบแพทย์
– หากผู้ป่วยกังวลกับอาการบวมที่เกิดขึ้น หรือมีอาการต่อไปนี้ควรไปพบแพทย์
– มีอาการต่อมน้ำเหลืองบวมโดยไม่ทราบสาเหตุที่แน่ชัด
– ต่อมน้ำเหลืองมีขนาดใหญ่ขึ้น หรือมีอาการต่อเนื่องนาน 2-4 สัปดาห์
– เมื่อกดลงไปที่ก้อนบวม จะสัมผัสกับก้อนแข็งที่ขยับไม่ได้
– มีไข้ เหงื่อออกเวลากลางคืน หรือน้ำหนักตัวลดลงโดยไม่ทราบสาเหตุ
– เป็นตุ่มหรือแผลเล็ก ๆ ที่อวัยวะเพศ มักจะไม่ทำให้เกิดความเจ็บปวด
ภาวะแทรกซ้อนของอาการไข่ดัน
หากพบว่าเป็นไข่ดัน แล้วไม่รีบรักษาอย่างเหมาะสม อาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนอันตรายได้ ดังนี้
– ติดเชื้อในกระแสเลือด : เมื่อไข่ดัน หรือต่อมน้ำเหลืองบวม ติดเชื้อรุนแรง อาจทำให้เชื้อโรคแพร่กระจายไปตามกระแสเลือด จนอาจทำให้อวัยวะล้มเหลว และเสียชีวิตได้
– โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ ลุกลามรุนแรงขึ้น : หากภาวะไข่ดัน เกิดจากโรคติดต่อทางเพศ เช่น โรคหนองใน หรือโรคซิฟิลิส อาจทำให้ตาบอด เป็นอัมพาต สมองเสื่อม หรือเป็นหมันได้
การป้องกันไข่ดัน
เนื่องจากโดยทั่วไปต่อมน้ำเหลืองบวมหรือไข่ดัน จะไม่สามารถป้องกันได้ แต่อย่างไรก็ตาม อาจป้องกันและดูแลตนเองเบื้องต้นได้ดังนี้
– หากมีอาการกดเจ็บหรือเจ็บปวดบริเวณที่ต่อมน้ำเหลืองบวม ผู้ป่วยสามารถใช้การประคบร้อนแบบเปียก เช่น ใช้ผ้าขนหนูชุบน้ำร้อนและบิดหมาด ๆ ประคบไปยังบริเวณที่มีอาการ
– กรณีที่มีอาการเจ็บปวด ผู้ป่วยสามารถซื้อยาบรรเทาอาการปวด เช่น ยาแอสไพริน ไอบูโพรเฟน ยานาพรอกเซน หรือยาอะเซตามิโนเฟน (Acetaminophen) โดยผู้ป่วยควรใช้ยาตามคำแนะนำของแพทย์เท่านั้น
– ผู้ป่วยควรพักผ่อนให้เพียงพอ เพื่อช่วยให้ร่างกายฟื้นฟูจากโรคที่เป็นสาเหตุได้ดียิ่งขึ้น
– ควรป้องกันตนเองหากมีเพศสัมพันธ์ เช่น สวมถุงยางอนามัย เพื่อไม่ให้ติดโรคทางเพศสัมพันธ์
